Stoma

Stoma; Açılıp, kapanma özellikleri sayesinde bitkide oluşan terlemeyi ve gaz farklılaşmasını kontrol etmekte olan canlı yapılardır. Terimin tekili stoma, epidermislerinde karşılık olarak yer alır. Stomalar, epidermisin değişmesi sonucunda meydana gelir. Anatomik bir şekilde iç yüzeyinde bulunan zar kalın, dış yüzeyinde bulunan zar ise ince olan zardır. Oluşan incelik ve kalınlık, stomalarda açılma ve kapanma özelliğine sahip olmuştur. Stoma hücrelerinin yapısında diğer epidermis hücrelerinden farklı olarak kloroplast yer alır. Su içi olan bitkilerde stoma bulunmamaktadır. Kara bitkilerinde ise stomalar, yaprağın alt kısmında, nilüfer şeklindeki olan bitkilerde yaprağın üst kısmında yer alırlar. Bitkinin bulunduğu yerin kuraklık derecesi yükseldiği zaman stoma miktarı azalmaktadır.

Stomaların açılıp kapanması fiziksel olan prensiplerin gidişine göre açıklanır. Açılıp kapanması, osmotik basınç ve turgor basıncının farklılaşmasından dolayı meydana gelir. Stomaların açılması için suyun giriş kısmına, kapanması için ise suyun çıkış kısmına ihtiyacı bulunmaktadır. Bu sebepten dolayı stomaların açılmasını meydana getiren tepkimelerde su imal eder ya da komşu olan hücrelerden su girişi oluşur. Aynı biçimde kapanacağı vakit su harcanmış olan tepkimeler sonucunda kapanır.

Bitki fotosentezin olması neticesinde glikoz meydana getirir. Bu olay, hücrenin osmotik olan basıncını arttırır. Bu şekilde birbirine komşu olan hücrelerden stomalara su geçişi meydana gelir. Stomanın turgor basıncı yükselir. Bu olay neticesinde ince bir şekilde olan dış çeperde şişme olu ve netice olarak stoma açılmış olur.

Bir başka açılma nedeni; CO2 yoğun olduğu zaman oluşur. CO2 asidik olan bir özellik bulundurur. Azalması sonucunda pH artar. Bu olay nişastayı glikoza döndüren enzimlerin aktif bir duruma geçmesine sebep olur. Netice olarak üst kısımda meydana gelmiş olan durumlar tekrarlanır. Belli olan bir seviyeye kadar sıcaklık ve rüzgârın yükselmesi stomanın açılmasına, terlemenin yükselmesine neden olur. Sıcaklık ve rüzgârın aşırı bir şekilde yükselmesi stomanın kapanmasına sebep olur.

Havanın nem oranı fazla ise terlemenin meydana gelmesi hızlanır ve stomalar açılmaya yatkın bir duruma gelir. Kuru ve nemi az olan havalarda ise stoma sonuna kadar kapalıdır ve terleme oldukça çoktur. Havanın oldukça nemli olduğu ve neme doymuş olduğu yerlerde stomalarda açılma gözükmez ve terleme gözükmez. Bu tür olaylarda hidatotlar devreye girerek damlama sayesinde çok olan suyu dışarıya atarlar.