Otopsi, ölü üzerinde tanı amaçlı yapılan incelemelere verilen addır. Otopsinin amacı, ölüm nedenini tespit etmek ya da hangi organların ölüme yol açtığını, organları nasıl ve ne düzeyde etkilediğini bulmaktır. Otopsi tıpkı bir hastanın muayene ya da ameliyat edilmesi gibi bir işlemdir. Tek fark incelemenin ölü üzerinde yapılmasıdır.
Otopsi neden yapılır?
Otopsinin genel amacı, hastanın neden ya da nasıl hayatını kaybettiğine dair sorulara yanıt bulmaktır. Otopsiden beklenen vakitsiz gerçekleşen ölümlerden ders almak ve benzer hastaların hayatlarını kurtarabilmektir. Tıp camiasında gerçekleşen gelişmeler sayesinde günümüzde neredeyse her hastalığın tanısı ve tedavisi yapılabilmektedir. Dolayısıyla otopsiden öğrenilecek fazla bilgiye ihtiyaç olmadığı düşünülmektedir. Ancak bu düşüncenin yanlış olduğu pek çok kere kanıtlanmıştır. Gelişmiş ülkelerde bile, otopsinin birçok hastalık üzerinde hasta henüz yaşamını kaybetmeden sorunlar üzerinde bilgi sahibi olmaya yardımcı olduğu bilinmektedir. Ülkemizde gerçekleştirilen otopsilerde hayatını kaybeden hastanın tanısı yapılamamış hastalıklara maruz kaldığı gözlemlenmekte, klinik olarak ek lezyonlar fark edilebilmektedir. Yaşanan hastalığın organlarda yaratmış olduğu değişikliklerle hastanın şikâyetleri ve tıbbi bulguların seviyesi arasında çok sıkı bir bağ olmayabilir. Hafif seyreden öksürük ağır bir pnömoninin, çok basit görülen ufak bir karın ağrısı ise iç organ delinmesinin tek belirtisi olarak yaşanabilir. Bu tür hastalarda ölüm gerçekleştiğinde ve otopsi yapılmadığında ölümün neden kaynaklandığı konusunda doktorlar yanıtsız kalabilir. Otopsi işte bu nedenle önemli bir incelemedir.
Hasta yakınları tarafından konu ele alındığında, çok basit şikâyetlerden hayatını kaybeden hastaların tanı ve tedavi yönünden ağır bir ihmalin olduğu düşünülebilir. Bu gibi durumlarda otopsi yapılması bu tür kuşkuların giderilmesinde en sağlıklı yollardan biridir. Yenidoğan ve ani bebek ölümlerinde de otopsi ile sorunun neden kaynaklandığı tespit edilebilir.
Otopsi izni
Yaralanma, trafik kazası, zehirlenme tarzında hukuki inceleme gerektiren vakalarda otopsi savcı izni ile yapılır. Savcı isteği bir emir niteliğindedir. Bu vakalarda aile izni gerekmeden otopsi yapılır. Otopsiyi gerçekleştirecek doktorun da görevi ret etmesi mümkün değildir. Ölen şahsın yakınlarının itirazı da bu gibi vakalarda kabul edilmez. Adli otopsiler adli tıp uzmanı ve patologla birlikte yapılır. Patolog ve adli tıp uzmanı olmadığında savcı herhangi bir doktoru görevlendirerek otopsi yaptırabilir.
Ölen şahısta bulaşıcı bir hastalık şüphesi yoksa tıbbi otopsi için anne-baba-kardeş-eş izninin olması gerekir. Organ nakillerinde de aynı süreç işler. Hastalar ölüm nedeniyle üzgün oldukları için otopsi sözü yadırganabilir. Bu nedenle de otopsi ihtiyacı hissedilen hastalarda ölüm gerçekleşmeden yakınlarının otopsiye hazırlanmaları faydalı olur.
Otopsi tekniği
Otopsiler, havalandırması ve aydınlatılması uygun, temizlenmesi kolay olan ameliyathane tarzı odalarda yapılır. Otopsiye dahil olan kişilerin bulaşıcı bir enfeksiyona karşı korunabilmeleri için gerekli önlemleri almaları gerekir. Maske takmak, gözlük takmak ve otopsi anında eldiven kullanmak ve değiştirmek alınabilecek önlemler arasındadır. Otopsi izleyen kişiler de aynı şekilde korunmak için önlem almalıdır.
Otopsiye başlamadan önce gerekli yerlerden gerekli izinlerin alınması ve cesedin doğru kişiye ait olduğundan emin olunmalıdır. Hasta yakınları da herhangi bir yasak söz konusu değilse otopside yer alabilir.
Otopsiye başlamadan önce ölünün dış muayenesi gerçekleştirilir. Ölümün neden gerçekleştiğine ait belirtiler saptanır. Adli olgular için dış muayenede elde edilen bulgular olayın aydınlatılması için önemlidir. Dış muayene göz ve gerekli görüldüğü durumlarda palpasyonla yapılır. Saptanan bulgular teker teker not alınır ve fotoğraflanır.
Otopside kafa, göğüs ve karın bölgesi açılır. Açılan yerlerde bulunan organlar detaylı bir şekilde incelenir ve ayrıntılı inceleme için gerekli olan yerlerden histopatolojik inceleme için numuneler alınır. Otopsi anında koşullara ya da ekibe göre boşluklar teker teker ya da aynı anda açılarak inceleme yapılabilir. Hastalığa ya da hastanın durumuna göre otopside takip edilecek yollar ve ayrıntılar farklı olabilir. Amaç ölü üzerinde mümkün olduğunca fazla bilgiye ulaşmaktır. Otopsi anında radyolojik incelemeler ihtiyaç duyulabilir ve mikrobiyolojik çalışmalar içine numuneler alınabilir, bölgelerin fotoğrafı çekilebilir. Otopsi tamamlandıktan sonra ceset üzerinde açılan boşluklar tekrar kapatılır. Atılan dikişler cerrahilerde kullanılan dikişlerden daha kaba olsa da cesedin vücut ve yüz yapısında bozukluk oluşturmaz.
Bebeklerde gerçekleştirilen otopsilerde erken doğum ya da ani bebek ölümleri araştırılır. Bebeklerde yapılan otopside anne ya da babadan genetik olarak geçişi olan bir bozukluğun varlığı ve ölümün bu bozukluğu dayalı olup olmadığı araştırılır. Özellikle akraba evliliklerinde anne-baba ne kadar sağlıklı görünse de bozuk genlerle karşılaşmak mümkündür. Bebek anne ya da babasında bu bozuk genlerden alırsa hastalık söz konusu olabilir. Ayrıca ölüm genetik dışı belirlenemeyen bir enfeksiyon ya da kan uyuşmazlığına bağlı olarak da gerçekleşebilir. Bu tür durumlar için otopsi oldukça önemlidir. Daha sonraki doğumlar için gerekli önlemler alınabilir. Bebek üzerinde gerçekleştirilen otopsi anne-baba izniyle yapılır. Bebeklerde göğüs ve karın organlarının tümü aynı anda çıkarılabilmektedir. Bu sayede organların birbiriyle ilişkisi detaylı bir şekilde incelenerek değerlendirme yapmak daha kolay olur.
