Morfoloji

Morfoloji, biyoloji alanında canlıların incelenmesiyle ilgilenen bir dalın ismi olduğu gibi aynı zamanda dil biliminde kelimelerin kökünü ve yapısını inceleyen bir dalın da adıdır. Biçimbilim olarak da adlandırılan morfoloji, dil biliminde sözcüklerin tanımlanması ve anlamlarının çözümlenmesiyle uğraşılan çalışmalar için kullanılır. Dil biliminde morfoloji, sözcüklerin anlamlandırılması için sadece kelime köklerini değil, dili bir bütün olarak düşünüp diğer kelimelerle olan ilişkilerinin araştırılmasını ön görür. Dil biliminin bir dalı olan morfoloji bilimi, kelimelerin tanımlarının yapılabilmesi için farklı dilleri de araştırarak bir ilişki kurmaya çalıştığından son derece geniş bir inceleme alanına sahiptir. Dilde yüz yıllardır kullanılan sözcüklerin yazılışından okunuşu kadar gelişimini takip eden morfoloji, farklı dillerde kullanılan sözcüklerin tarih sürecinde nasıl değişime uğrayarak farklı anlamlar kazandığını da araştırır.

Bir dilde herhangi bir anlama gelen en küçük kelime yapılarını dahi inceleyen morfoloji, dil biliminin en önemli temel alt dallarından biridir. Küçük kelime gruplarının bir araya gelerek anlam bütünlüğüne sahip olan cümleleri oluşturma biçimini konu edinen morfoloji çok geniş bir inceleme alanına sahip olduğundan kendi içinde farklı alt dallarda uzmanlaşma imkânı da sunmaktadır.

Dil biliminin önemli bir dalı olan morfoloji bilimi dışında modern biyoloji biliminde de morfoloji kavramı kullanılmaktadır. Biçim bilim söz konusu biyoloji alanı olduğunda çok daha farklı bir anlama gelmektedir. Canlıların şekillerini ve sahip oldukları fiziksel niteliklerini inceleyen bir biyoloji dalı olan morfoloji, canlıya ait olan tüm fiziksel yapı birimleri üzerinde araştırmalar yapmaktadır. Yapı, doku, iskelet, organ gibi yapısal özellikleri araştırıp, inceleyen morfoloji ayrıca canlının sahip olduğu renk ve şekillerin incelenmesi için de oldukça kapsamlı araştırmalar yapmaktadır. Morfoloji sözcüsü doğrudan insanoğlunun algılayabildiği ve atomlardan oluşan maddeleri ilgilendirdiğinden, astronomi gibi farklı bilim dalları da morfolojiyi kullanmaktadır. Madde olarak tanımladığımız tüm “şeylerin” bir biçimi olduğundan ve morfoloji de canlı ya da cansız varlıklar üzerine araştırma yaptığından, uzay bilimlerinde yıldızların ya da galaksilerin sahip olduğu özelliklerinin incelenmesinde de morfolojiye başvurulmaktadır.

Morfoloji ile ilgilenen kişiler, bitki ve hayvanların makul bir şekilde sınıflandırılmaları için, çeşitli yollar geliştirerek takip ederler. Bunlardan birinde, vücuttaki uzvi simetri analiz edilir. Bu çalışma pek çok bitki ve hayvanın küresel, ışınsal veya iki yönlü simetrilerden birine sahip olduğu esasına dayanmaktadır. Örneğin basit bitki ve hayvanlardan bazıları küresel simetriye sahip iken, mantar ve deniz yıldızları ışınsal simetri sahiptirler. Bunların parçaları bir merkezsel eksenden çıkarlar. İnsan ve yüksek olan hayvanlar, iki yönlü simetriye sahip olup, simetrik olan yarılardan meydana gelmiştir.

Morfolojik araştırma ve bulgular, basitinden, en mükemmeline kadar bütün canlılarda mevcut olan muntazamlığı, en ince teferruatına kadar göstererek, hiçbir şeyin tesadüf olmadığını ispat etmektedir.

Evrenin farklı yerlerinde olan ve “aralarında milyarlarca ışık yılı” mesafe olmasına rağmen yapı itibarıyla birbirine benzeyen galaksilerin, içinde barındırdığı yüz milyarlarca yıldız ve bu yıldızların meydana getirdiği sayısız sistemlerin incelenmesinde astronomi bilimi de morfolojiye başvurur. Uzay söz konusu olduğunda astronominin morfoloji ile ilişkisi daha farklı ve genel olarak matematik ile teorik fiziğin kullanıldığı bir alan olsa da yine de uzayın araştırıp, incelenmesinde dahi morfolojiye başvurulmaktadır.