Etoloji

Etoloji, hayvanların kendi doğal ortamlarında davranışlarını inceleyen bilim dalıdır. Radikal etolojik olarak düşünüldüğünde, davranışsal incelemeler vahşi doğa ortamında yapılmak zorundadır, çünkü hayvanların tepkilerinin doğal ortamları dışındayken incelendiğinde hiçbir gerçekciliği olamaz. Hayvan tek başına düşünüldüğünde tüm sistemin yalnızca bir bileşenidir ve bu sistem onun içinde bulunduğu ortamı da kapsamak zorundadır.

Refleksler; bazı dış etkiler sonucu tetiklenen ani, istem dışı tepkilerdir. Reflekssel davranış yalnızca o davranışa neden olan etki söz konusu olduğu sürece devam eder. Dahası, tepkinin derecesi etkinin gücüne bağlıdır. Refleksler yürüme ve diğer yüksek koordinasyon gerektiren davranışlarda kullanılırlar.

Yönelimler; hayvanı bir etkinin geldiği tarafa veya ters tarafa doğru yönelten davranışsal tepkilerdir. Yönelimler farklı tür hayvanlarda görsel, kimyasal, mekanik ve elektro manyetik olaylar karşısında oluşur. Karıncaların bir yolu takip etmesi kimyasal olarak yönelme, sinek larvalarının ışığa doğru ilerlemesi ışıksal yönelime birer örnek oluşturur.

Sabit davranış şekilleri; refleksler gibi bir etkiye bağlı olarak, kendini gösterir, fakat etki bittikten sonra da sürmeye devam eder. Tepkinin şiddetinin derecesi ve süresi, reflekslerin aksine, etkinin şiddet derecesine ve süresine bağlı değildir. Sabit davranış şekilleri istemli olabilir ve basit bir reflekse neden olanlardan çok daha geniş bir etki yelpazesi sonucu oluşabilirler. Örnek verecek olursak, Ağustos böceklerinin ötme sesi ve çekirgelerin uçuş şekilleri gösterilebilir.

Canlılarda davranışa neden olan başlıca uyarılar; dış faktörlerden kaynaklı olanlar; sıcak, soğuk, ışık, ses, kimyasal maddeler, yer çekimi gibi etkenlerden kaynaklanırken iç faktörler ise; açlık, susuzluk, ağrı gibi etkenlerden kaynaklanabilir. Ayrıca organizmalar, çevredeki diğer canlı ve cansız varlıklara karşı da belirli bir tepki gösterebilir.

Davranışın, organizmalara sağladığı iki temel yarar vardır bunlar;

Canlıların hayatta kalmasına yarayan davranışları besin sağlamaya, düşmanlarından kaçıp korunmaya, çoğalmaya ve yavrularını büyütmeye yönelik tepkilerdir.

Bu konuda önemli adımlar atmış olan Konrad Lorenz Avusturyalı zoolog. Konrad Lorenz 1973'te tıp alanında nobel ödülü almıştır. Çağdaş davranış biliminin kurucusu olarak tanınır. Bu konudaki görüşü ise İnsanlar ve hayvanların davranışlarında iç dünyalarının yanı sıra çevredeki yaşanan olayların ve genetiğin de etkisi olduğunu savunurdu.