Dna sentezini anlamamız, Dna moleküllerinin genlerden meydana geldiğini anlamamızla başlar. Her canlı, gelecek kuşaklara aktarılacak kalıtsal bilgilerin geçici koruyucusudur. Bir canlının ne ve nasıl olacağını yani karakteristik özelliklerini o canlının kromozonları ve genleri belirler. Çekirdekteki kalıtım maddesi olan genler, kromozomlar üzerinde bulunur.
Hücre bölünürken Dna miktarı iki katına çıkar. Buna Dna eşlenmesi denir.(Replikasyon)
Dna’nın eşlenmesi (Replikasyon) nasıl olur?
Dna molekülünün kalıtsal karakterleri oğul döllere aktarabilmesi için kendini eşlemesi gerekir yani bölünme esnasında kendini kopyalayarak eşler iki katına çıkar. Tam olarak Dna sentezi bununla başlar. İnorganik maddelerden aktif bir Dna sentezi düşünürken ilk olarak monomerlerin sentezi sağlanmalıdır. Eşleme esnasında ipliği bir arada tutan zayıf hidrojen bağları bir fermuar gibi açılır ve iki nükleotid dizisi birbirinden ayrılır. Bir hücrede çekirdeklerin eşlenmeye başlaması, hücrenin mutlaka bölüneceği anlamını taşır. Eğer Dna bir ucundan değil de ortasından sarmal yapısını eşlemeye başlamışsa protein sentezi için şifre verecek demektir.
Dna’nın görevleri nelerdir?
Canlı hücrelerde Dna moleküllerinin üç önemli işlevi açığa çıkar.
Göz rengi, kan grubu, cinsiyet ve benzeri karakteristik özellikleri belirlerler.
Dna doğada kendisini eşleyerek benzerini yapabilen tek moleküldür. Kendini eşleme sırasında kalıtsal bilgilerin (gen) oğul döllere aktarılmasını ve üremeyi sağlar.
Hücredeki hayatsal faaliyetleri düzenler. Dna sentezi, Dna molekülerinin bu işi sentezlettirmiş olduğu enzimler ve diğer proteinler aracılığıyla gerçekleştir.
Hücrelerde protein sentezleneceği zaman, Dna nın bir zincirinden bir çeşit Rna sentezlenir. Rna aldığı bilgiyi sitoplazmada bulunan ribozomlara taşır. Böylece çekirdekteki genetik bilgi sitoplazmaya aktarılmış olur. Bu olaylar, Dna sentezlenmesinin ve Dna nın hücre içerisindeki yönetimde ne kadar etkili olduğunu anlamamızı sağlar.
Dna moleküllerini neler oluşturur?
Dna molekülleri genlerden oluşur. Yani kromozomların ve Dna ların en önemli yapı molekülleri genlerdir. Diğer moleküllerin yapılması buna bağlıdır. Dna sentezi moleküler etkiyi en fazla proteinlerde gösterir bu sebeple sentezlenen moleküllerin en önemlisi proteinlerdir. Dna'nın anlamlı zincirine uygun şekilde sentezlenen mRna, hangi amino asitin hangi sırayla dizileceğini belirleyen bir kalıptır. Bu kalıbı Dna yapar, tüm organel ve zarların yapısında protein olduğunu düşünürsek, Dna'nın ve yapılan sentezin önemi bir kez daha ortaya çıkar.
Protein sentezi nasıl olur?
Dna daki genetik şifreler yeni şifre olarak mRna ya aktarılır. Buna genetik şifre yazılımı, şifreye göre proteinin sentezlenmesi (Dna sentezi) olayına da şifrenin okunması denir. Başlıca iki evrede gerçekleşen bu olay, her biri bir amino asidi temsil eden üçlü baz grupların (kodon), sentezlenecek proteinin amino asit dizilişini tayin etmesiyle başlar. Protein sentezinde görev alan moleküller şunlardır; Dna (tek sarmalı), mRna, tRna, amino asitler, ribozomlar, enzimler, sitoplazma ortamı ve ATP. İkinci evrede ise bilgiler sitoplazmada okunup tercüme edilerek protein haline getirilir.
